سلام
در بين راه زنجان - ميانه( 20 کیلومتری میانه)، جائي كه رودخانه قزل اوزن به دامنه شرقي قافلانكوه مي رسد، پل محكم و زيبائي احداث شده كه به پل دختر معروف است. این پل روزگاري به دليل قرار گرفتن در مسير بين المللي و جهاني جاده ابريشم (شاهراه بزرگ خراسان) از بناهاي كليدي در تبادلات تجاري و فرهنگي براي اتصال شرق به غرب جهان قلمداد مي شده است. تاريخ بناي اوليه پل معلوم نيست و بخشي از كتيبه اي كه حاكي از تاريخ بناي اوليه و باني آن بوده، از بين رفته است. عده اي از باستانشناسان پايه هاي پل را متعلق به عهد ساساني يا قبل از آن مي دانند. باتوجه به معماري پل و ويژگيهاي آن مي توان تاريخ ساختمان اصلي آن را متعلق به قرن هشتم هجري دانست.
این پل دارای سه چشمه بزرگی است که چشمه وسطی هم بلند تر و هم عریض‌تر است و به این علت از وسط پل بطرفین دارای شیب است. آب برهای طرفین چشمه بزرگ از سنگ و بصورت مثلثی است. دهلیزها و کنودهایی در اطراف چشمه بزرگ به چشم می‌خورد که بوسیله دو نیم ستون چند ضلعی به استقامت پل می‌افزاید. عده ای عقید ه بر این دارند که چون سازنده آن دختری از شاهزادگان بوده به آن علت اسم دختر بر آن نهاده شده است که هر کدام بحث و داستان شیرین بخود دارد .ولی عقیده متفق القول باستان شناسان بر این است که ایزد بانوی ناهید، خدای آب و باران و فراوانی یکی از فرشتگان آئین زرتشت بوده و بخاطر آنکه این پل‌ها که اهمیت ویژه‌ای در زندگی و اقتصاد مردم داشته و از سیل آبها و خطرات جوی و طبیعی در امان باشد اسم دختر را برای آن می‌نهادند که این فرشته از آنها نگهداری و پاسداری نماید.
سیاحان و باستانشناسانی که در زمانهای گذشته از روی این پل رد شده و یا دیده اند ، آن را چنین توصیف کرده اند :
پروفسور پوپ در كتاب بررسي هنرهاي ايران ، تاريخ بناي پل را اواخر قرن پانزده ميلادي(قرن 10 هجري) و بین سال 1475-1484 دانسته و اسم معمار را «حاج عباس بن الحاج محمد بن العباس قزويني» و نام حاكم وقت را «محمد روان بن عثمان القزويني» نوشته است ، ولي طبق كتيبه مرمري به خط نستعلیق كه روي پايه وسطي قرار دارد ، پل در سال 933 هجری قمری توسط «شاه بيگیم بنت محمد بيك موصلي» تعمير شده است. پروفوسور پوپ سپس در ذیل همین مطالب می نویسد که آقای فیوی که از روی تصاویر کار می کرده نظر سنتیدلر را تائید و اسم بنا را نیز خوانده است. سپس پروفوسور پوپ به نظریه موریس اکوتز بونه اشاره کرده و چنین شرح می دهد: «اکوتز بونه در توصیف سفری به ایران صحبت از کتیبه ای در کناره ها می کند که نشان می داد این بنا بوسیله یکی از اهالی قزوین بر پا داشته شده و این کتیبه به قرن هشتم نسبت داده می شود. دور تا دور طاق اصلی با خط کوفی آجرکاری شده بود.»
پوپ نيز احتمالاً تعمير را با ساخت اشتباه گرفته است. بعيد به نظر مي رسد ساخت آن حداقل 300 ـ 200 سال با مرمت آن فاصله نداشته باشد. با توجه به همين تعمير شاه بيگيم در سال 933 ق پل را قيز كؤپروسو ناميده اند. به همين علت گويا به همين جهت احتمالاً اين پل قبل از سال 700 ق. ساخته شده است .
كتيبه آجري در طرفين پايه وسطي که به شكل مربع و به خط نسخ مي باشد، مربوط به مرمت و بازسازی پل توسط « شاه بیگم» می باشد.
پروفسور پوپ در مورد پل میانه گفته : «شاید زیبا ترین پل موجود در ایران همان باشد که بر روی رودخانه قزل اوزن در جنوب میانه بسته اند . نسبت پل به بستر رودخانه چنان با شکوه است که از نظر زیبایی منظره بدیع آن با معماری سنتی ایران برابری می کند .
فضای طاقها از سطح معمول آب کمی بالاتر قرار دارد و اگر چه رفته رفته جمع و جورتر می شوند ولی روزنه های جبرانی برای موارد ضروری پیش بینی شده است. این ها با مساحت آجری در سطح پائین تری از سطح قوس قرار دارند. پایه های پل را با روکاری های زیبائی که شباهت به سبک گوتیک دارد استحکام بخشیده اند گل بندیل ها بارها مرمت شده و شکافهای کهنه حاکی از این است که پل بارها از زلزله صدمه دیده است.»
قارونیه مشاهدات خود را از پل دختر بدینگونه شرح می دهد: «این پل تمام از آجر و سنگ ساخته شده و طاقهای آنرا از داخل کنده اند این پل درنزدیکی کوه بلندی واقع شده است» .
جملی کارزی که در زمان سلطنت شاه سلیمان صفوی به ایران مسافرت کرده ضمن عبور از قافلانکوه در سفرنامه اش چنین می نویسد: « دامنه قافلانکوه بسیار طولانی و بتدریج به رودخانة قزل اوزن منتهی می شود این پل در زمان صفویه و در عهد شاه عباس کبیر ساخته شده است .»
" مادام ديولافوآ " باستانشناس كهنه كار (1920ـ1843 ميلادي) كه در دوره قاجار از ميانه گذشته است ، در سفرنامه خود از معماري قوي اين بنا تمجيد كرده و نوع معماري آنرا منطبق با معماري اواسط قرن 12 ميلادي دانسته است(قرن ششم هجري قمري). او ، طاق اصلي پل را 24 متر نوشته است كه با دو طاق مسطح 17 متري در طرفين احاطه شده است.
او توضیح می دهد که عمق آب رودخانه بسیار است و عبور از رودخانه در مدت شش ماه از سال امكان پذير نيست. طاق بزرگ مركزي داراي كتيبه ايست با حروف طلائي كه در روي زمينه آبي رنگ تيره برجسته دارد. اين كتيبه قشنگ با رنگ آجرهاي كهنه پل هماهنگي دارد و مجموع بنا كه در ميان دو كوه واقع است عظمت مخصوصي دارد.
نقشه این بنا بسیار منظم ترسیم شده است و به سهولت می توان از پل عبور کرد و خلاصه در تمام اوضاع آن هوش خردمندانه و فکر استادانه ای دخالت داشته است.مهارت استادی آن از اینجا معلوم می شود که پایه ها را طوری ساخته که میتوانند سنگینی طاقها را تحمل نمایند. و این پایه ها به ریشه ای تکیه دارند که در بالای آن قوس مضاعفی است و می تواند در تمام نقاط با سنگینی سقف مقاومت نماید و فشار مصالح همه جا متناسب باشد. کتیبه ای که آنرا زینت داده است ممکن است تاریخ بنای پل را معین کند ولی طغیان به اندازه ای بود که نزدیک شدن به آن و خواندن عبارات ممکن نبود و حتی با دوربین هم نمی شد فارسی آنرا خواند.»
در داخل پايه ها اطاقك هايي نيز ساخته شده كه حكايت از ظرافت و دقت بنا مي كند . خط كتيبه تماماً محو و از بين رفته و بطور یقین متن آن مشخص کننده تاريخچه پل بوده است. كتيبه ديگري از سنگ مرمر ، بخط نستعليق در سمت چپ وجود داشته كه امروزه از آن خبري نيست .
سنگ بناي ديگر تاريخ و مرمت پل را بوسيله شاه بيگم و به سال 1517میلادی/ 923 هجری ،نشان مي دهد. در اواخر قرن هجدهم پل دختر بوسيله آقامحمدخان قاجار تعمير شده است. در حدود چهل سال قبل معماري از اهالي تبريز كه در اين كارها مهارت داشته پل را تعمير كرده بود.
حاجی عباس بن الحاج محمودبن محمدبن العباس القزوینی و محمدروان بن عثمان القزوینی در عین حال که شنیدید درحدود سال 1882 این تاریخ را خوانده وی همچنین نام حامی را نیز خوانده است.
پل دختر در زمان تسلط فرقه دموکرات بر آذربایجان درسال 1324 هـ . ش ، به سرکردگی "سید جعفر پیشه وری " و در اثر مين گذاري ازسوی دموکراتها در 21 آذرسال 1325ه.ش طاق میانی پل برای جلوگیری از ورود ارتش ایران در زمان پهلوی دوم ، بمنظور آزادسازی آذربایجان از دست بیگانگان ، تخريب شد و دهنه‌ي وسطي پل بكلي فرو ريخت. بهمین خاطر این پل در اصطلاح محلی "سنیق کورپی" یعنی پل شکسته نیز نامیده می شود. بعداً اين پل توسط ارتش ايران و بوسيله ي حميد سياح وزير راه بازسازی و افتتاح شد .
وجه تسميه پل دخترها و قلعه دخترها
در مورد وجه تسميه پل دخترها و قلعه دخترها كه اين همه دراطراف ايران پراكنده اند، در كتاب خاتون هفت قلعه چنين نوشته اند: مي دانيد كه در ايران قلعه دختر يا پل دختر زياد است مانند؛ پل دختر ميانه ، پل دختر لرستان ، پل دختر بهبهان، پل دختر لنگرود - برج دختر داور- قلعه چهل دختران در علياي زاينده رود و ... .
اين دختر كيست و چرا اين همه بناي قديمي و مستحکم و بزرگ را در ايران بنام او موسوم نموده اند ؟
مشخصات ابنيه دختر در سه خط خلاصه ميشود:
1- همه بر بلندي ها و نقاط صعب العبور قرار دارند.
2- اغلب مشخصات بناي مربوط به قبل از اسلام و خصوصا عهد ساساني را دارا مي باشند.
3- قلعه ها موقعیت دفاعي معتبر دارند.
4- بالاخره همه داراي يك رموز ابهام آميز درباره تسميه خود هستند.
در تاريخ ایران ،دختر يا زني كه اقدام به ساختن ابنيه اي از اكناف ايران نموده باشد نداريم ، بجز يك مورد (تعمير پل دختر ميانه ، توسط شاه بيگم دختر محمد بيگ موصل) . در ايران قديم احترام به عناصر اربعه (خاك،هوا،آتش و آب) از اصول ديانتي ايرانيان بوده و حتي ايزداني اختصاص و موكل بر اين عناصر قرار داده بودند كه يكي از آنها فرشتة موكل آب است. از دوران قدیم ،در سرزمين پهناور و كم آب ايران ، آب باران ارزش خاصي داشته و تبعاً فرشتة موكل آب نيز از ساير فرشتگان برتر و ارجمندتر بوده است و عجب نيست كه اگر در اوستا بخش بزرگي را به نام (آبان يشت ) مي يابيم و از ناهيد (موكل آب )سخن ها مي شنويم و ناهيد زني است جوان و خوش اندام و بلند بالا و برومند و زيبا ... پرستش اين ناهيد در كجا صورت مي گرفته؟ مسلماً در معابد بزرگ ايرانيان كه اغلب بر بلندي ساخته شده است.و در خود منطقه (ميانه)معتقدند كه اين قلعه از قلعه هاي بابك است و در آذربايجان اين قلعه نيز يكي از قلاع مقتدر بوده است.به هر كيفيت كه باشد شباهت مصالح ساختماني قلعه و مصالح پل و استادي دقيق و ظريفي كه در هر دو بكار رفته است قدمت قلعه را نيز به تاريخ پل منتسب مي نمايد و حتی از این نظر با قلعه بابک که به دژ جمهور یا قلعه بذ نیز معروف است و در نزدیکی کلیبر از توابع شهرستان اهر قرار دارد ، شباهتهای بسیار دارد و شایسته است باستان شناسان و صاحب منصبان ، در راستای حفظ دستاوردهای فرهنگی وتاریخی کشورمان که همگی دلالت بر تمدن چندین هزار ساله دارند ، اقدامات جدی تر بعمل آورده و زمینه و شرایط مطالعه و تحقیق کارشناسان مربوطه را در این مورد بمنظور آگاهی کامل از وضعیت و تاریخ ابنیه های باستانی ، فراهم نمایند تا انشاا... برای بیان واقعیتهای تاریخی نیازی به افسانه سازی و داستان سرایی نباشد.
اين يادگار ديرين سرزمين ايران در كنار ساير بناهاي تاريخي موجود در اين شهرستان مانند قلعه دختر، قلعه نجفقلي خان، كاروانسراي جمال آباد و پل شهر چاي، روزگاري طولاني شاهد آمد و شد كاروانيان، تجار و مسافران ايراني و خارجي بسياري بوده كه قرن ها مشغول نقل و انتقال فرهنگ و هنر در سايه سار داد و ستد به فلات ايران و ساير نواحي جهان بودند. به اين طريق پل مزبور در امر بازبيني اعصار گذشته و احياي شاهراه ابريشم نقش شايان توجهي به عهده دارد و از اين منظر داراي ارزش فراواني است و بايد با سياست ها و راهكارهاي ويژه اي براي حفظ و صيانت از آن كوشيد.
اما به واقع اين بنا كه همچون ساير بناهاي تاريخي كشورمان از صحنه سوانح و حوادث به دور نمانده و سير تكاملي متعددي را در احيا و مرمت به خود ديده، به طور عجيبي مورد بي مهري هاي بسيار ميراث داران فرهنگي واقع شده است.
جاي شك نيست كه مسائل فني در احداث و مرمت پل ها پيچيده تر از هر بناي سنتي ديگر است. زيرا اين دست سازه نه تنها بايد مانند ساير ابنيه در مقابل عوامل اقليمي از قبيل تابش آفتاب، باد، نزولات جوي، يخبندان و نوسان درجه حرارت مقاومت كند، بلكه بدنه آن نيز بايد در برابر فرسايش مداوم جريان آب، سيلاب هاي خروشان متناوب و سنگ هاي غلتان داخل رودخانه نيز تاب تحمل داشته باشد. اين موارد در كنار محاسبات درست فني و مهندسي، از فاكتورهاي مهم در زمينه تعميرات و احياي پل هاي كهن محسوب مي شود؛ ولي با كمال تاسف موارد فوق در مورد اين بنا جدي گرفته نشده است.
سازمان ميراث فرهنگي آذربايجان شرقي كه طي سال هاي گذشته اقدام به تعمير اين پل تاريخي كرده بود، با استفاده از كارشناسان و معماران خود پس از پيش بيني ها و محاسبات ناكافي و غيرعلمي، فعاليت مرمت را آغاز كرد. اما با كمال شگفتي، روند كار به يك پنجم نرسيده بود كه دهانه و چشمه وسطي پل به علت تخريبات و شكاف هاي ناشي از مين گذاري سال 1325 شمسي فرقه دموكرات ها به طور كامل ويران شد و به اين ترتيب قسمت اعظمي از بنا را با خود به رودخانه كشيد و اين امر وضعيت پل را از آنچه بود وخيم تر كرد .
افسانه نامگذاری ی پل دختر :
شاهزاده خانمي زیبا كه از بشر متنفر و گريزان بود به حالت انزوا و برای كناره گيري از مردم فرار كرده و در اين كوهستان خالي از سكنه به ساختن قلعه پرداخت. پس از بر پا ساختن اين كاخ بلند كه همانند آشيانه ي عقاب بود راه وصول به آنرا خراب كرد و بطوريكه هيچيك از پهلوانان معروف و دلاوران مشهور حتي رستم دستان هم به آن دست نيافت. از قضا روزي چوپاني كه جوانی خوش سیما بود، گوسفندان خود را در پاي كوه به چرا سر داد و خود به مشاهده قلعه پرداخت ناگاه دوشيزه زیبایی را ديد كه در بالاي بام قلعه مي خرامد و به مناظر اطراف مي نگرد. چوپان از ديدن او مبهوت و از خود بيخود گرديد و تلاش کرد که به كاخ نزديكتر شود ولي راه عبور را مسدود ديد بنابراين بي اختيار متوسل به ني خود گرديد و به نواختن آهنگهاي جانسوز و غم انگيز مشغول شد. خلاصه چوپان جوان و عاشق دلباخته همه روزه به دامنة كوه مي آمد و به نواختن ني و ناله هاي جانسوز مي پرداخت. شاهزاده خانم سنگ دل چون همه روزه ناله هاي اين جوان را مي شنيد رفته رفته حس ترحمي در قلبش پديدار گشت و از آواز نی چوپان خوشش مي آمد و همه روزه در بالاي بام خود را پنهان كرده به ناله هاي او گوش مي داد تا اینكه فصل بارندگی فرارسید و آب رودخانه طغيان كرد و چوپان نتوانست بار ديگر بدامنة كوه آيد .بنابر اين شاهزاده خانم فرمان داد تاپلي برروي رودخانه بسازند تا چوپان بتواند به قلعه نزديك شود بهمين مناسبت پل ساخته شده، به پل دختر موسوم شده است.
قابل توجه عزیزان : قلعه دختر میانه نیز در چند کیلومتری پل و بر بالای کوه مشرف به پل دختر و پل راه آهن قرار دارد. توصیه من به بازدید کنندگان پل دختر که فرصت دیدن قلعه را از دست ندهید.
منبع برخی از مطالب بالا :
/khabaronline.ir
sazedel20.blogfa.com
روزنامه جام جم
عکس دختر , عکس دختر ایرانی , عکس ایرانی , عکس بازیگران ایرانی , عکس بازیگر ایرانی, عکس زنان ایرانی, عکس زیباترین دختر ایرانی, عکس پسر ایرانی, عکس پسران ایرانی ، u;s nojv , u;s nojv hdvhkd , u;s hdvhkd
:: بازدید از این مطلب : 746
|
امتیاز مطلب : 0
|
تعداد امتیازدهندگان : 0
|
مجموع امتیاز : 0
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
